İngiliz Tahkim Hukukunda Reformlar Yasalaşıyor: 2025 Tahkim Yasası Geliyor

2025 Tahkim Yasası’nın Tahkim Yargılamalarına Etkisi: Özet Karar Yetkisi ve Yeni Düzenlemeler

Neredeyse 30 yıldır İngiltere, Galler ve Kuzey İrlanda’da tahkim yargılamaları için bir çerçeve sunan 1996 Tahkim Yasası, bu yargı çevresinin tahkim dostu bir yer olarak itibar kazanmasına katkı sağlamıştır. Ancak bu çerçevenin güncel kalmasını ve İngiltere’nin uluslararası tahkimdeki lider rolünü sürdürmesini sağlamak amacıyla, Hukuk Komisyonu Eylül 2022’de Yasayı gözden geçirme sürecini başlatmıştır. Bu sürecin sonunda belirli alanlarda reform önerileri hazırlanmıştır.

Şubat 2025’te uzun süredir beklenen İngiliz Tahkim Tasarısı Kraliyet Onayı alarak yürürlüğe girmiş ve “2025 Tahkim Yasası” (Arbitration Act 2025) olarak yasalaşmıştır. Birleşik Krallık hükümeti, bu yeni yasanın “uygun olan en kısa sürede” düzenlemeler yoluyla yürürlüğe gireceğini duyurmuştur.

Yasa yürürlüğe girdiğinde, o tarihten itibaren başlayan tüm İngiliz tahkim ve yargı süreçlerine uygulanacaktır. Yasanın temel hedefi, tahkim usullerini sadeleştirerek maliyetleri azaltmak, hakemleri haksız davalardan koruyarak tahkimi daha adil ve verimli hale getirmek ve acil durum tahkimini desteklemek amacıyla mahkemelere verilen yetkileri güçlendirmektir.

Hukuk Komisyonu Başkanı Sir Peter Fraser’ın da ifade ettiği gibi: “2025 Tahkim Yasası’nın kabulü, Birleşik Krallık’ın tahkim altyapısının güçlendirilmesinde önemli bir kilometre taşıdır. Hukuk Komisyonu’nun önerilerinin yasalaşması, sadece tahkim sistemini güçlendirmekle kalmaz, aynı zamanda İngiliz hukukunun küresel tahkimde en iyi tercih olarak konumunu pekiştirir.”

Bu yazıda, 2025 Yasası’nın tahkim yargılamalarına etkisi ele alınacak ve özellikle özet karar yetkisiyle ilgili yeni hükümlerin sağladığı faydalar incelenecektir. Bu bağlamda, İngiltere'deki yargılama süreçlerinde uzun süredir uygulanan özet karar mekanizmasına (Civil Procedure Rules kapsamında) ve 2025 Yasası’nın bu uygulamadan nasıl ilham aldığına da değinilecektir

.

2025 Tahkim Yasası’nın Tahkime Etkisi

Yeni yasa, tarafların aksi bir düzenleme yapmadığı sürece, yürürlüğe girdiği tarihten sonra başlatılan tüm tahkim yargılamalarına uygulanacaktır. Yasa, özellikle tahkim anlaşmalarında uygulanacak hukuk bakımından ticari netlik sağlamaktadır (Bölüm 1).

Yasaya göre, taraflar arasında açıkça belirlenmemişse, tahkim anlaşmasına uygulanacak hukuk “tahkim yeri hukuku” olacaktır. Ancak bu kural, yalnızca yatırım anlaşmaları veya uluslararası antlaşmalar uyarınca kurulan tahkim anlaşmalarına istisna teşkil eder.

Bu düzenleme, Yüksek Mahkeme’nin Enka v Chubb (2020) kararını tersine çevirmektedir. Söz konusu kararda, esas sözleşmede açık ya da zımni bir hukuk seçimi varsa bu hukukun tahkim anlaşmasına da uygulanacağı belirtilmişti. Yeni düzenleme, sözleşmede seçilen hukukun tahkim anlaşmasına doğrudan uygulanacağı yönündeki varsayımı ortadan kaldırarak, belirsizlikleri giderir.

Hakemlerin Tarafsızlığı ve Bildirim Yükümlülüğü

Hukuk Komisyonu’nun önerileri doğrultusunda, hakemlerin tarafsızlığına ilişkin yükümlülükler yasada açıkça düzenlenmiştir (Bölüm 2). Hakemler, atanma ihtimali bulunan durumlarda ve atanma sonrasında, tarafsızlıklarına ilişkin makul şüphe doğurabilecek durumları gecikmeden taraflara bildirmekle yükümlüdür. Bu yükümlülük, halihazırda teamül olan uygulamaların yasal zemine kavuşturulması niteliğindedir.

Hakemlerin Bağışıklığı, Görevden Alınma ve İstifa

Yasa, hakemlerin görevden alınmasına ilişkin başvurular (Bölüm 3) ve hakemlerin istifaları (Bölüm 4) konularında bağışıklıklarını ve sorumluluk sınırlarını daha açık bir şekilde tanımlar.

Yetki ve Masraf Konularına İlişkin Düzenlemeler

Tahkim heyetinin yetkisine ilişkin ön meselelerin mahkemece değerlendirilmesine dair sınırlamalar getirilmiştir. Eğer heyet bu konuda zaten karar vermişse, mahkemenin tekrar değerlendirme yapması engellenmiştir (Bölüm 5). Ayrıca, tahkim masraflarının tahkimi yürüten heyet tarafından nasıl takdir edileceği de netleştirilmiştir (Bölüm 6).

Özet Karar Yetkisi (Bölüm 7)

1996 Yasası kapsamında heyetlerin “gereksiz gecikme veya masraftan kaçınma” yükümlülüğü bulunmasına rağmen, özet karar verme yetkisi açıkça tanımlanmamıştı. Şimdi ise 2025 Yasası ile, tahkim heyetlerine, başvuru üzerine ve diğer taraflara bildirim yapılması koşuluyla, dava veya dava kapsamındaki herhangi bir konuda “gerçekçi başarı ihtimali bulunmadığı” kanaatine varılması durumunda özet karar verme yetkisi verilmiştir.

Heyet bu yetkisini, usuli ve delilsel konularda karar verme yetkisi kapsamında (1996 Yasası, madde 34(1)) kullanabilir. Ancak karar öncesinde taraflara görüş bildirme hakkı tanınması gerekmektedir.

Bu yetki, tarafların aksi yönde anlaşması durumunda devre dışı bırakılabilir. Yani, taraflar özet karar mekanizmasından feragat edebilir.

Acil Durum Hakemleri ve Mahkeme Desteği (Bölüm 8–9)

Yeni yasa, acil durum hakemlerinin kararlarına uyulmaması durumunda “uyarı niteliğinde” emirler verme yetkisini açıkça düzenler. Ayrıca, mahkemelerin üçüncü kişilere yönelik tahkime destek sağlama yetkileri de genişletilmiştir.

Tahkim Kararlarının İptali ve Düzeltme Usulleri (Bölüm 10–12)

Tahkim kararlarının iptali ya da yeniden değerlendirilmesi talepleriyle ilgili olarak mahkemelere, kararı kısmen veya tamamen hükümsüz kılma, ya da heyete yeniden inceleme için gönderme gibi ilave yetkiler tanınmıştır. Ayrıca 1996 Yasası'nın 67. maddesi kapsamındaki yetki aşımı itirazları ve bu tür başvuruların süre sınırları hakkında usuli netlik sağlanmıştır.

Yargılamalarda Özet Karar ve Tahkim ile Kıyaslama

İngiliz yargılamalarında, Medeni Usul Kuralları’nın 24. kısmı uyarınca taraflar, diğer tarafın dava ya da savunmasında “gerçek bir başarı ihtimali” olmadığını göstererek özet karar talep edebilir. Mahkemeler, “gerçekçi” başarı ihtimalini, yalnızca “argüman sunulabilirlikten” daha güçlü bir zemin olarak değerlendirir. Bu mekanizma, özellikle belirsizliği az, belgeye dayalı konularda hızlı karar alınmasını sağlar.

Aynı fayda, artık 2025 Yasası uyarınca tahkim yargılamalarına da taşınmaktadır. Özellikle finansal kuruluşlar açısından, tahkim heyetinin artık açıkça özet karar verebilmesi, uzun ve maliyetli süreçlerden kaçınılmasını mümkün kılacaktır.

Sonuç

2025 Tahkim Yasası, temelsiz ve başarısız olması muhtemel taleplerin hızlı şekilde sonuçlandırılması imkânını sağlayarak tahkimi daha cazip hale getirecektir. Bu bağlamda, şimdiye kadar doğrudan tahkime yönelmeyen finansal kuruluşlar dahi, yeni düzenlemeler sayesinde İngiltere merkezli tahkimi daha etkin kullanmayı tercih edebilir.

Özet karar yetkisi dışında, tahkim anlaşmalarına uygulanacak hukuka ilişkin belirsizliği gideren düzenlemeler, acil durum hakemlerinin kararlarına riayeti artıracak hükümler ve mahkeme desteğini güçlendiren maddeler, tahkimi daha verimli hale getiren diğer önemli gelişmeler arasında yer almaktadır.